Suy dinh dưỡng là vấn đề phổ biến ở bệnh nhân COPD, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam có thể chiếm tỷ lệ 47,6%, do đó hỗ trợ dinh dưỡng cho bệnh nhân COPD đã được GLOD 2018 đưa vào trở thành một trong những can thiệp không dùng thuốc ở nhóm bệnh nhân này.
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS. Hùng Lê – Tốt nghiệp Thạc sỹ Dinh dưỡng tại Đại học Y Hà Nội, hiện là Giảng viên, CEO & Co-Founder Công ty CP công nghệ trí tuệ nhân tạo VNA (chủ quản của công ty TNHH dịch vụ y tế VnaMedical VnaMedical.com)
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là gì?
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (thường được gọi là “COPD”) là tình trạng đường dẫn khí trong phổi bị viêm và thu hẹp (viêm phế quản mãn tính) và các túi khí bị tổn thương (khí phế thũng).
Hút thuốc lá là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Khi phổi bị tổn thương nhiều hơn theo thời gian, nó ngày càng trở nên khó thở. Khi tổn thương lan rộng, phổi cũng trở nên khó có thể nhận đủ oxy vào máu và loại bỏ carbon dioxide dư thừa. Những thay đổi này đều dẫn đến khó thở và các triệu chứng khác.
Điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính thường giúp kiểm soát khó thở, ho và đôi khi, có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh. Điều quan trọng nhất bạn có thể làm để cải thiện tình trạng của mình là ngừng hút thuốc và tránh hít phải khói thuốc.
- Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên ăn gì?
Những thực phẩm người bệnh COPD nên ăn gồm:
2.1. Thực phẩm giàu protein
Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên ăn các thực phẩm giàu protein, chất lượng cao như: thịt gia cầm, thịt các loài động vật ăn cỏ, trứng. Đặc biệt, các loại cá có chứa nhiều chất béo như: cá thu, cá hồi, cá mòi… cũng là nguồn thực phẩm giàu protein có lợi cho sức khỏe của người bệnh COPD.
Người bệnh COPD nên thường xuyên sử dụng pr chất lượng cao
2.2. Carbohydrate phức hợp
Các loại thực phẩm chứa carbohydrate hỗn hợp như: khoai tây nguyên vỏ, đậu Hà Lan, hạt diêm mạch, lúa mạch, yến mạch và các loại đậu… đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đây là thực phẩm có chứa nhiều chất xơ, giúp cải thiện chức năng của hệ thống tiêu hóa, đồng thời giúp người bệnh COPD kiểm soát tốt lượng đường trong máu.
2.3. Sản phẩm tươi
Vitamin, khoáng chất và chất xơ thiết yếu có trong rau quả tươi, trái cây là những chất dinh dưỡng vô cùng quan trọng, giúp cơ thể người bệnh COPD luôn khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng. Thông thường, những người bị COPD dùng steroid. Sử dụng steroid lâu dài có thể làm tăng nhu cầu canxi của người bệnh.
Do đó, hãy cân nhắc việc bổ sung canxi. Hãy tìm thêm các loại thực phẩm có chứa vitamin D. Canxi cacbonat hoặc canxi citrate là những nguồn canxi tốt. Trước khi bổ sung bất kỳ loại vitamin nào vào thói quen ăn uống, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ của mình.
Người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn nhiều trái cây, rau củ có chứa vitamin, khoáng chất, chất xơ.
2.4. Thực phẩm giàu kali
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, ion kali có vai trò quan trọng đối với chức năng phổi. Việc thiếu hụt kali có thể gây ra các vấn đề về hô hấp. Do đó, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên tích cực bổ sung những thực phẩm giàu kali như: các loại rau xanh lá đậm, bơ, măng tây, cà chua, củ dền, chuối, cam…
2.5. Chất béo lành mạnh
Chất béo lành mạnh có nguồn gốc từ cá và thực vật như: bơ, dầu dừa, ô liu, phô mai, cá béo và các loại hạt…giúp hạn chế việc gia tăng lượng CO2 trong máu đối với người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đồng thời cung cấp nguồn năng lượng cao và dinh dưỡng tổng thể nhiều hơn nếu dùng liên tục trong thời gian dài.
Tuy nhiên, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên hạn chế các chất béo có nguồn gốc từ gà, vịt…; hoặc động vật có vú như: heo, bò… Theo đó, không nên sử dụng quá 300mg/ngày đối với các chất béo có chứa cholesterol.
- Những thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh
Một số loại thực phẩm có thể gây ra các vấn đề như đầy hơi và đầy hơi hoặc có thể có ít hoặc không có giá trị dinh dưỡng. Thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh bao gồm:
3.1. Muối
Quá nhiều natri hoặc muối trong chế độ ăn uống của bạn gây ra tình trạng giữ nước, có thể ảnh hưởng đến khả năng thở của bạn. Lấy bình lắc muối ra khỏi bàn và không thêm muối vào món ăn của bạn. Thay vào đó, hãy sử dụng các loại thảo mộc và gia vị không ướp muối để tạo hương vị cho thức ăn.
Kiểm tra với chuyên gia dinh dưỡng hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về các chất thay thế muối natri thấp. Chúng có thể chứa các thành phần có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của bạn.
Bất chấp những gì nhiều người tin tưởng, hầu hết lượng natri tiêu thụ không đến từ bình muối mà là những gì đã có trong thực phẩm.
Hãy chắc chắn kiểm tra nhãn của thực phẩm bạn mua. Đồ ăn nhẹ của bạn không nên chứa quá 300 miligam (mg) natri mỗi khẩu phần. Toàn bộ bữa ăn không nên có quá 600 mg.
3.2. Một số loại trái cây
Táo, trái cây đá như mơ và đào, và dưa hấu có thể gây đầy hơi và khí ở một số người do carbohydrate lên men của họ. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề về hô hấp ở những người bị COPD.
Thay vào đó, bạn có thể tập trung vào các loại trái cây ít lên men hoặc FODMAP thấp như quả mọng , dứa và nho . Tuy nhiên, nếu những thực phẩm này không phải là vấn đề đối với bạn và mục tiêu carbohydrate của bạn cho phép trái cây, bạn có thể đưa chúng vào chế độ ăn uống của mình.
3.3. Một số loại rau và cây họ đậu
Có nhiều loại rau và đậu được biết là gây đầy hơi và đầy hơi. Điều quan trọng là cơ thể của mỗi người hoạt động như thế nào.
Bạn có thể muốn theo dõi lượng tiêu thụ của mình đối với các loại thực phẩm dưới đây. Tuy nhiên, bạn có thể tiếp tục thưởng thức chúng nếu chúng không gây ra vấn đề cho bạn:
– Đậu
– Một số đậu lăng
– Đậu Hà Lan
– Súp lơ trắng
– Bắp cải Brucxen
– Cải bắp
– Ngô
– Tỏi tây
– Hành
– Sản phẩm từ sữa
Một số trường hợp nhận thấy khi sử dụng các sản phẩm từ sữa , chẳng hạn như sữa và pho mát, làm cho đờm đặc hơn. Tuy nhiên, nếu các sản phẩm từ sữa dường như không làm cho tình trạng đờm của bạn tồi tệ hơn, bạn có thể tiếp tục ăn chúng.
3.4. Đồ chiên
Thực phẩm chiên, rán, hoặc nhiều dầu mỡ có thể gây đầy hơi và khó tiêu. Thức ăn có nhiều gia vị cũng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến hô hấp của bạn. Tránh những thực phẩm này khi có thể.
Dinh dưỡng cho người bệnh phổi tắc nghẽn cần tránh đồ chiên rán
3.5. Sô cô la
Sô cô la có chứa caffein, có thể ảnh hưởng đến việc điều trị của người bệnh COPD. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn để tìm hiểu xem bạn nên tránh hoặc hạn chế tiêu thụ.
Sô cô la thường không thích hợp với người bệnh COPD
- Người bị phổi tắc nghẽn mạn tính nên uống gì?
Việc cung cấp một lượng nước đầy đủ cho cơ thể (từ 2-3 lít mỗi ngày) có tác dụng hạn chế táo bón, giúp các chất nhầy trở nên loãng và dễ dàng loại bỏ hơn khi ho, khạc. Đối với những trường hợp đã có biến chứng tâm phế mạn, thì việc bổ sung lượng nước như thế nào phải có sự hướng dẫn từ bác sĩ.
Song song đó, người bệnh COPD cũng nên hạn chế tối đa những loại nước uống có chứa caffeine (cà phê, trà, soda, nước tăng lực…) và đồ uống có cồn vì chúng có thể phản ứng, gây ảnh hưởng đến thuốc điều trị tắc nghẽn mạn tính, làm chậm nhịp thở và khiến người bệnh khó khạc ra chất nhầy; hạn chế sử dụng nước uống có ga gây khó tiêu, tức bụng dẫn tới khó thở.
Uống nước đầy đủ mỗi ngày giúp người bệnh COPD cải thiện sức khỏe.
- Theo dõi cân nặng ở người bị phổi tắc nghẽn mạn tính
Nếu như những người bị viêm phế quản mạn tính thường có xu hướng béo phì thì những người mắc khí phế thũng lại thiếu cân. Do đó, việc đánh giá chế độ ăn uống và dinh dưỡng được xem là một phần quan trọng trong quá trình điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD.
5.1. Nếu bị thừa cân
Khi trọng lượng cơ thể dư thừa, có thể làm tăng nhu cầu oxy, tim và phổi sẽ phải làm việc cật lực hơn. Đây là nguyên nhân khiến cho quá trình hô hấp trở nên khó khăn hơn. Trong trường hợp này, người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD cần đến gặp trực tiếp bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn về chế độ ăn uống, cũng như kế hoạch tập luyện phù hợp để có thể đạt được số cân nặng phù hợp.
5.2. Nếu nhẹ cân suy dinh dưỡng
Trong một số trường hợp, người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD sẽ có cảm giác mệt mỏi, chán ăn dẫn đến sụt cân, cơ thể suy nhược. Trong khi đó, bản thân người mắc COPD lại cần sử dụng nhiều năng lượng cho hệ hô hấp. Trung bình, một người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có thể đốt cháy gấp 10 lần lượng calo khi thở so với một người bình thường.
Do đó, khi cân nặng bị sụt giảm, cơ thể không đủ sức có thể gây ra những hệ lụy nguy hiểm. Lúc này, bạn cần điều chỉnh chế độ ăn hàng ngày, bổ sung thêm các chất dinh dưỡng lành mạnh, nhiều calo để cải thiện cân nặng.
- Người bệnh COPD nên duy trì bữa ăn và tư thế ngồi ăn ra sao?
Bên cạnh thắc mắc người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên ăn gì hay bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính kiêng ăn gì, người bệnh cũng cần lưu ý về việc lên kế hoạch các bữa một cách khoa học.
6.1. Chia nhiều bữa ăn nhỏ
Theo các bác sĩ, bệnh nhân COPD không nên ăn quá no, mà nên chia nhỏ thành nhiều bữa (5–6 bữa nhỏ) trong một ngày. Điều này hạn chế làm đầy dạ dày một cách quá mức, giúp phổi có đủ chỗ để mở rộng, từ đó việc thở sẽ trở nên dễ dàng hơn.
Bên cạnh đó, khi chế biến thức ăn cho người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, thực phẩm nên được làm nhừ để dễ nhai, tránh tình trạng phải gắng sức khi ăn. Khi ăn, nên ăn từng miếng nhỏ, nhai chậm và kỹ.
6.2. Ăn bữa chính sớm hơn
Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD nên cố gắng dùng bữa chính sớm nhất có thể khi bắt đầu một ngày mới. Điều này giúp bạn có thêm nhiều năng lượng để hoạt động trong suốt cả ngày dài.
6.3. Tư thế ngồi ăn
Tư thế khi ăn cũng là một điều mà người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD cũng cần lưu ý. Khi ăn, bạn nên ngồi trên một chiếc ghế cao, thẳng lưng để hạn chế áp lực từ ổ bụng ép lên cơ hoành gây ra tình trạng khó thở. Khi ăn, người bệnh COPD nên ngồi trên một chiếc ghế cao, thoải mái để tránh gây quá nhiều áp lực lên phổi.
Lưu ý: Trên đây là những điều chung nhất về dinh dưỡng cho bệnh nhân COPD, chế độ ăn cho mỗi bệnh nhân cụ thể khác nhau có những điều khác biệt, phụ thuộc nhiều vào thể trạng của mỗi cá thể. Để được khám tư vấn điều trị dinh dưỡng cụ thể và tốt nhất. Vui lòng liên hệ với đơn vị y tế uy tín, để được khám và tư vấn điều trị
VnaMedical-AI là công ty Công nghệ Y tế hàng đầu tại Việt Nam, được đầu tư bởi VNA JSC. Tại VnaMedical-AI, chúng tôi đang tạo nên một cuộc cách mạng trong chăm sóc sức khỏe với sức mạnh của Trí tuệ nhân tạo (AI).
– Kỹ thuật chuyên sâu: VnaMedical đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu, hiện đại giúp việc điều trị các vấn đề dinh dưỡng trong Nhi khoa cũng như ở người trưởng thành hiệu quả hơn. Đặc biệt là giải pháp trí tuệ nhân tạo VnaMedical-AI do VNA JSC phát triển, AI đã đạt tiêu chuẩn thực nghiệm lâm sàng Việt Nam và một số quốc gia mà VNA là đối tác phát triển như: Singapore, Mỹ, Nhật Bản…
– Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa, Dinh dưỡng: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm – tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
– Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, VnaMedical.com còn đặc biệt quan tâm đến việc phát triển ứng dụng công nghệ cao (AI, Cloud, Bigdata..) vào y tế với mong muốn nâng cao chất lượng điều trị và hiệu quả khám chữa bệnh.
Hãy thường xuyên truy cập website VnaMedical.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.
